Да се потсетиме на еден подзаборавен збор. Тарун! Ретко го слушаме. Го има во речниците. Зозе Мургоски во својот Речник вели: “Тарун е дрвена тркалезна плоча за месење леб”. Само до некаде има право Мургоски. Ќе го дополниме. Тарунот не е секогаш тркалезен. Може да биде и четвртест. Може да биде од една штица, а може и од повеќе. Тој служи за месење, но не само за тоа. Служи и за сечење месо, дробење зеленчук (зелка), а може да служи и за јадење како синија. Како потврда за тоа ќе цитираме дел од романот на Стале Попов – “Крпен живот”: “Доста им осука кора, им испржи и колбаси, ги наруча сите три деца, и кога тие јадеа слатко на тарунчето на чардакот, таа ги погледна и се заврте на другата страна да не и ги видат солзите што и навреа од очите”. Значи, децата јаделе на ТАРУНЧЕТО.
Денеска, речиси, во секоја куќа, во кујната се наоѓа четвртеста штица со рачка која служи за сечење леб, месо, дробење на зеленчук и така натаму. Тоа е, всушност, мало ТАРУНЧЕ. Овој предмет ги наследил, речиси, истите својства на некогашното тарунче, единствено не го наследил името. Сега, луѓето обично го викаат ШТИЦА ЗА ЛЕБ, а многу често и ДАСКА ЗА ЛЕБ.
Сакавме да се увериме дали денешниве млади луѓе знаат што е тоа тарунче. Ни требаше таква штица за сечење леб и тргнавме в чаршија да бараме. Влеговме во една продавница со таков вид на производи. Две продавачки. Повозрасната, зафатена со некои муштерии. Ни приоѓа другата, младо девојче.
– Повелете! Што ви треба?
– Бараме некое тарунче за сечење леб, месо и друго, – ѝ велиме.
Се гледа дека на девојчето не му е јасно што бараме. Сепак, оди до една полица, зема еден кујнски нож и вели:
– Мислам дека овој е најдобар. Најмногу и ни се троши – вели девојчето.
– Ама не – велиме, – Не бараме предмет што сече, туку предмет на кој ќе се сече. Од оние четвртестите тарунчиња.
Девојчето, веќе по малку нервозно и збунето, ја повикува повозрасната продавачка која веќе завршила со другите муштерии. Ја вика:
– Дојди ваму. Чичково бара нешто, ама јас не разбирам што. Дојди разберете се.
Приоѓа госпоѓата. И таа мошне љубезно нé прашува што бараме. Ѝ објаснуваме и нејзе како на девојчето:
– Бараме тарунче за сечење леб, месо, зеленчук и слично.
– Да ви кажам право, и јас не ве разбирам – вели госпоѓата. – Ајде објаснете уште еднаш, точно што сакате.
Се поднасмеавме малку и ја прашуваме:
– Добро, не сте чуле досега за зборот ТАРУН?
– Тарун?! – се мисли госпоѓата. – Да, сум слушала некогаш од баба ми. Тоа било некоја штица на која дробеле зелки и сечеле месо. Одамна сум го слушала тоа. Сум заборавила.
– Ете гледате, – и велиме. – И предметот што го бараме ние ја има истата намена, само за жал никој не го вика така.
– Ама вие да не барате ДАСКА за сечење леб, – се присеќава госпоѓата. -Имаме како не! Еве!
– Е, па тоа госпоѓо, само не ДАСКА, туку ШТИЦА. А зар тоа не е ТАРУНЧЕ?
– Па можеби е, ама никој не го вика така. Некои го викаат ШТИЦА, а повеќето ДАСКА – вели госпоѓата.
Девојчето се смее. Вели:
– Никогаш не ќе разберев што барате.
– Дајте да ви ја спакувам – вели госпоѓата.
Ја зеде штицата (тарунчето), ја завитка во убава хартија, ја облепи со селотејп лепило и ни ја подаде:
– Еве, со здравје да се служите.
– Благодарам и се извинувам што ве измачив малку.
Кутрото тарунче! Името во историјата! Во заборавот! А тарунчето на маса!
Благоја Ивчески
