ПУШТИ МИ МУЗИКА ДА ПОИГРАМ

ТРАЈЧЕ КРСТЕСКИ (1950 – 2016)

Кога ја најдов мртвата старица, лекарот констатира дека умрела пред нај­малку два дена. За чудо, иако беше топло, во собата не мирисаше на рас­паѓање. А од што ќе мирисаше; старицата беше сува, којзнае дали тежеше три­есетина кило­грами. Лежеше во креветот, променета во нова облека, а на градите беше прегрнала четири стари, пожолтени фотографии: маж на трие­се­тина години, момче на два­на­есетина години, девојче на десетина години и една заедничка, семејна фотографија на која покрај трите ликови од претходната бе­ше и таа.

Заклучија, тоа го рече иследникот кој вршеше увид, умрела од природ­на смрт. И самата знаела дека ѝ се ближи крајот, па се подготвила, се променила, ги зела фотографиите што дотогаш беа закачени на ѕидот, легнала и ум­рела. Од документите што ги најдоа, констатираа дека ближела деведесет и три години.

– Како претпоставивте дека е умрена? – ме праша Иследникот.

– Речиси секој ден, освен кога ќе снеможеше, а тоа ретко се случуваше, доа­ѓаше кај мене и ми велеше: „Пушти ми една да поиграм“. Ја немаше три дена, така претпоставив дека е болна, или почината.

– Долг живот и лесна смрт – рече лекарот подготвувајќи се да замине.

– Најтешкиот живот за кој знам – прошепотив.

Лекарот прашално ме погледна.

– Мажот ѝ го убиле меѓу двете светски војни, ќерка ѝ умрела од офтика кога имала десет години, син ѝ го обесиле Бугарите во би­тол­скиот затвор. Оттогаш, значи од 1942 година, досега живее сама, со болката и со тагата, во овој стан што по војната ѝ го доделиле властите и една мала пензија.

* * *

Зима. Утро. Студ. Под градскот часовник во Прилеп стојат две ара­ба­џиски коли. Очигледно, коњите се премрзнати. Двајцата арабаџии, Младиот и Стариот, се греат на оган што гори во стара тенекиена канта.

– Што си излегол по овој студ? – му рече Младиот арабаџија на Стариот. – Со едната нога си в гроб, а и коњчево е на пцовисување. И војна е, никој не пренесува ништо, никому не му треба арабаџија.

Стариот арабаџија се насмевна.

– Многу сме виделе ние со коњчево. Којзнае уште колку ни е судено да видиме. Преживеав една војна, три години војник по фронтови, ќе ја претргам и оваа. А и навика…

Замолчија. Отспротива по сокакот кон нив со брзање идеше стутулена женска прилика. Младиот арабаџија ја позна и ѝ појде во пресрет.

– Мајко Марике, ти, олку рано, по овој студ.

Марика го прегрна момчето и речиси висна обесена на неговите раме­ници. Тоа ја придржа.

– Го обесиле – рече. – Син ми, а другарот твој, го обесиле во зат­ворот во Битола. – Потоа се созеде, се исправи и го погледна со суви очи. – Да одиме во Би­тола, да го донесеме, мајка да го погреба како што доликува.

Од очите на Младиот арабаџија бликнаа солзи. Веднаш се упати кон ко­њот, го фати за узда…

– Чекај! – рече Стариот арабаџија. – Нема да одиш ти. Јас ќе одам.

Младиот арабаџија се сепна и го погледна.

-Ти? Четириесет и кусур километри натаму и исто толку назад. Ќе испо­цркате по пат и ти и коњчево.

Стариот арабаџија со сигурен чекор се упати кон своето коњче.

– А?! Kа­ко ќе одиш ти? На волкот в уста. Кој си, што си, што ти е обесе­ниот? Другар, ќе речеш. Може да те задржат, да те испрашуваат.

– Во право е – рече Марика. – Не сакам и тебе да те носам на душа.

Младиот арабаџија поразмисли, потоа од колата извади вреќуле и го фрли во колата од Стариот арабаџија.

– Утринава  купив, зоб. Сега ќе му треба на твоето коњче.

* * *

Докторот слушаше меткајќи ги низ раце старите фотографии.

– Ова момче е син ѝ – му потврдив. – Овде е на десетина години. Кога го обесиле имал дваесет и две. Пред тоа жестоко го мачеле. Ништо не кажал, нико­го не поткажал, а го обесиле кога од мачењето со едната нога бил в гроб.

– А што ти значеше тоа: „Пушти ми музика да поиграм“.

Го пренебрегнав прашањето.

* * *

По три дена Стариот арабаџија се појавил под градскиот саат. Таму бил Младиот арабаџија и уште неколку амали, се грееле на кантата со оган.

– Кај беше? Три дена те нема откако се врати од Битола. Се загрижив. Си реков, или ти или коњчево! Денес ќе идев да те барам! – свика Младиот араба­џија.

– Подобро јас, отколку коњчево – се насмевна Стариот арабаџија. – Како ќе живеам без него. Коњчево како јунак го издржа патот, па си реков два-три дена да го одморам. Заслужи.

Некој му подаде свиткана цигара. Стариот арабаџија запали од огнот, дла­боко повлече. Сите со исчекување гледаа во него.

– Одиме ние за Битола, молчиме, нејзините очи се суви, но плаче, рида однатре. Овде е студено, ама се грееме, ама на џадето брише од сите страни, нема каде рацете да ги стоплиш. Пред затворот во Битола стигнавме на стемну­вање. Цели единаесет часа, со два-три кратки одмори. Јас поткаснав, таа не сака, ни залак не стави в уста. Стражарот пред затворот нè враќа. „Утре дојдете“, вели „ако разрешат да ви го дадат“. Отспавме во еден ан во старата чаршија, а таа ме буди пред зори. „Рано е“, велам „нека се развидели“. Но станувам, го впрегну­вам коњот, саат-два чекаме пред затворот. Најпосле четворица го донесоа телото за раце и за нозе и како партал го фрлија во колава. Е, тогаш таа писна, крикна до небо и само толку, повеќе до Прилеп глас не ѝ слушнав. – Погледна во насоб­раните што немо и со подзинати усти го слушаа. – Е ова што ќе ви го кажам не е за верување. Од Би­то­ла до Прилеп одеше пеш по колата, а, не ми верувате, гле­дам? Ја молев, ја пре­кол­нував да се качи, а таа не, сакала да оди по колата, да биде достојна поворка што го испраќа синот. Се качуваше само кога ќе застанев да го одморам коњчево, тогаш ја гуш­каше главата од синот и тивко, едвај чујно таже­ше. Мене срцето ми се стега, солзите сами ми течат, не можам да ги избри­шам, ми мрзнат на брадава. А и коњ­чево како да претчувствуваше нешто ги збираше последните сили и потегну­ваше, јас не го силев, го штедев, а тоа колку што се приб­лижувавме до дома каскаше сè побрзо и побрзо. Нe знам од каде најде толку сила. Е, таков студ не паметам…

* * *

– Не ми кажавте што значеше тоа: „Пушти ми музика да поиграм“.

– Само вас ќе ви кажам, докторе. Штом жена ми ќе појдеше на работа, а јас ќе останев сам, ми тропнуваше на вратата. Живеам отспротива. „Сам ли си синко, ќе прашаше“. Сам сум одговарав. Таа влегуваше и секогаш велеше: „Пушти ми музика да поиграм“. Јас пуштав песна на стариот касетофон, таа ја исправаше су­вата фигура, од пазувите вадеше бело, но чисто истуткано шамивче и околу масата играше по ритамот на песната. Знаев, ги игра сите свои трагедии, сите свои болки и несреќи, сета своја очајна самотија. Играше само една песна, една мелодија. Потоа ќе ми речеше. „Е, сега ми е полесно на душава“ и секогаш ќе ме замолеше. „Синко, не кажувај никому, ќе ми се смеат луѓето“. Сега првпат и само тебе ти кажувам, докторе, овде, пред нејзината смртна постела, го прекршувам ветувањето.

– Благодарам за довербата – рече младиот доктор, се сврти за да не му ги ви­дам солзите во очите и брзо излезе. 

Loading